Wyjątkowy brazylijski instrument muzyczny – Berimbau

Berimbau to intrygujący instrument. Jego metaliczny dźwięk wydobywający się z tykwy, magicznie przenoszony zwykłym sznurkiem potrafi zahipnotyzować. Kojarzy się głównie z kulturą brazylijską i sztuką capoeira. Czy wiesz, że berimbau możesz zrobić samodzielnie w domu? To nie tylko świetna zabawa, ale także szansa na stworzenie unikalnego instrumentu, który będzie odzwierciedlał Twoją kreatywność.

W tym artykule krok po kroku pokażemy, jak stworzyć własny berimbau – od wyboru materiałów, przez montaż, aż po strojenie i dekorację. Gotowi na muzyczną przygodę? Zaczynajmy!

Narzędzia i materiały potrzebne do zrobienia berimbau

Sama konstrukcja instrumentu nie jest skomplikowana, ale wymaga pewnej precyzji wykonania. Zanim przystąpisz do pracy, przygotuj wszystkie niezbędne materiały i narzędzia. Dzięki temu cały proces będzie prostszy i bardziej uporządkowany.

Co będziemy potrzebować, aby zrobić berimbau?

Materiały:

• Kij (verga) –  kij z elastycznego drewna, najlepiej z leszczyny o długości ok 170 – 180 cm.
• Struna (arame) – drut stalowy o średniej grubości (ok 1mm) – 200 cm.
• Tykwa (cabaca)– suszony owoc tykwy (można kupić je w Internecie lub poszukać u lokalnych sprzedawców) ale nada się również plastikowa doniczka lub puszka po kukurydzy.
• Sznurek – grubszy bawełniany sznurek lub sznurówka, który posłuży do montażu.
• Patyk (baqueta) – drewniany patyk lub podpórka do roślin od długości ok. 40cm i grubości 5-6mm.
• Kamień – płaski otoczak o średnicy około 3-5cm
• Kawałek skóry – np. ze starego paska. 

Narzędzia:

• Piła (najlepiej ręczna lub elektryczna do drewna).
• Wiertarka i wiertła o małej średnicy.
• Papier ścierny (o różnej granulacji).
• Kombinerki
• Młotek
• Kilka bardzo małych gwoździków
• Nożyk do tapet i dłuto do wyżłobienia tykwy.
• Farby, lakier i pędzle do wykończenia.

Jak zrobić berimbau?

Przejdziemy teraz po kolei przez cały proces tworzenia berimbau. Zaczniemy od przygotowania poszczególnych części, a następnie ich montaż i wykończenie. To co, zaczynamy?

Przygotowanie elementów

Wybór i przygotowanie kija

Najbardziej popularnym u nas drzewem, nadającym się na berimbau jest leszczyna, ponieważ jest lekka i  sprężysta. Jest też dość powszechna, bo występuje w naszych lasach i ogrodach. Możecie też sprawdzić inne drewna jak jesion czy akacja, ale my zostaniemy przy leszczynie.

Teraz trzeba wybrać interesujący nas kij.  Szukamy w miarę prostych gałęzi o długość ok. 2m oraz grubych na ok 3cm u podstawy i 1,5 – 2cm na czubku. Warto uciąć większą ilość, aby mieć zapas w razie uszkodzenia drewna.

Gałąź pozbawiamy kory i szlifujemy papierem ściernym, aby był przyjemny w dotyku i pozbawiona drzazg. 

TIP

Świeżo ścięte i okorowane kije warto umieścić w jakimś suchym i chłodnym miejscu na około tydzień lub dwa. Uchroni to je od gwałtownego wysychania, które powoduje później pękanie drewna.

Suchy, obdarty z kory kij docinamy na długość 170 cm. Od strony dolnej zmniejszamy obwód tyczki, żeby można było zaczepić strunę. Możemy zaostrzyć końcówkę w szpic lub wyciąć mniejszy walec. Na górę naszego berimbau przybijamy dwoma gwoździami kawałek skóry. Unikniemy tym rozcięcia drewna struną, a także ograniczy to jej ślizganie po drewnie przy napinaniu instrumentu.

Wybór i przygotowanie struny

Struna to kolejny kluczowy element berimbau. Do jej wykonania najlepiej nadaje się drut stalowy hartowany o średniej grubości ok 1mm, który można znaleźć w sklepach budowlanych. Możemy też wykorzystać drut z opony samochodowej, który znajdziesz w jej rancie. Taki drut wyjęty z opony, należy oczyścić z gumy przy użyciu noża i papieru ściernego, ale jest to bardzo pracochłonne. 

Przycinamy drut na długość o około 10 cm większą niż długość naszego kija. Na obu końcach zaplatamy pętelki – małą i dużą. Większą zaczepiamy o dół kija (ten bez nabitej skóry). Następnie przez mniejsze oczko przeciągamy sznurek o długości ok. 20cm i zawiązujemy. Tak przygotowana struna pozwoli nam napiąć nasz berimbau.

Cabasa – jak ją przygotować?

Tykwa pełni rolę pudła rezonansowego, wzmacniając dźwięk berimbau. Przygotowanie jej wymaga trochę pracy, ale efekty są tego warte.

Jeśli posiadamy tykwę, która jest odpowiednio wytrzymała to obcinamy jej czubek (część którą owoc był przyczepiony do rośliny), aby uzyskać nierówną półkulę. Otwór musi być średniej wielkości i najlepiej wyciąć go piłą. Użyj nożyka i dłuta, aby usunąć miąższ i nasiona. Pamiętaj, by zrobić to delikatnie, aby nie uszkodzić skorupy. Wygładź wewnętrzną i zewnętrzną stronę tykwy papierem ściernym. Możesz także zabezpieczyć ją lakierem. Przy użyciu wierteł do drewna, w dnie wiercimy dwie dziurki oddalone od siebie o około 2 cm. Przewlekamy przez nie sznurek i wiążemy go mocno, tak aby powstała pętla no około 2-3cm wysokości od denka.

Jeśli nie mamy tykwy to robimy to samo w osłonce doniczki czy metalowej puszce.

Montaż całego instrumentu

Wszystkie elementy naszego berimbau są gotowe. Czas napiąć nasz instrument i sprawdzić jak gra.

Strunę nakładamy na dół kija. Blokujemy ten koniec o ścianę. Przy użyciu kolana powoli i z wyczuciem (tak aby nie pękł!) wyginamy go, naciągając strunę na skórze. Obwiązujemy verge wielokrotnie pozostałym drutem i sznurkiem do około, robiąc na samym końcu węzełek.

Na napięty kij ze struną, naciągamy naszą cabase. Delikatnie można ścisnąć strunę palcem, aby nasz rezonator znalazł się od dołu kija na wysokości około 15-20 cm. Sznurek musi być napięty i stykać się bezpośrednio z struną.

Gotowe! Uderzamy patykiem w strunę i sprawdzamy dźwięk naszego berimbau. Możemy go modulować przykładając kamień. Tonację naszego instrumentu możemy zmienić podnosząc lub opuszczając niżej na strunie cabase.

Wykończenie i strojenie berimbau

Dekoracja i ochrona drewna

Wygląd Twojego dzieła zależy tylko od Ciebie! Możesz pomalować go farbami, ozdobić wzorami lub pokryć wyłącznie bezbarwnym lakierem. Najlepiej szukać farb i lakierów do drewna. 

Malując verge lub tykwę, dobrze jest zacząć od zmatowienia powierzchni drobnym papierem ściernym. Dzięki temu farba czy lakier będą lepiej się trzymać. Kolejnym krokiem będzie nałożenie farby podkładowej, aby na malowanej powierzchni nie przebijały nam jasne lub ciemne plamy naturalnej cabacy. Do tego nada się zwykła biała farba akrylowa. Gdy farba wyschnie możemy zacząć nakładać kolory i malować wzory. Świetnie do tego nadadzą się farby i markery akrylowe. Nie musimy malować całej powierzchni. Wszystko tak na prawdę, zależy od naszej wyobraźni. Gdy jesteśmy zadowoleni z naszej pracy, warto zabezpieczyć kij i cabace lakierem. Uchroni ją to przed wilgocią i ścieraniem się naszego wzoru. Dobrze jest stosować się do instrukcji producenta danego lakieru do drewna i nałożyć tyle warstw ile sugeruje, aby otrzymać najbardziej trwały efekt.

Jeden instrument – wiele możliwość

Stworzenie własnego berimbau to niesamowita przygoda, która pozwala nie tylko poznać kulturę brazylijską, ale także rozwijać swoje zdolności manualne. Ten unikalny instrument stanie się zarówno ozdobą, jak i narzędziem do tworzenia muzyki.

Spróbuj swoich sił i stwórz instrument, który będzie odzwierciedlał Twój charakter i kreatywność. Kto wie – być może odkryjesz w sobie nową pasję do gry na tym wyjątkowym instrumencie!

Jeżeli jednak nie czujesz się pewnie samemu go zrobić, to w marcu będzie świetna okazja wykonać taki instrument pod okiem specjalisty i zabrać go ze sobą do domu. Zapraszamy na 1 Chrzanowski Festiwal Capoeira, podczas, którego odbędą się warsztaty z robienia własnego berimbau. Zapewnimy materiały, narzędzia i pomoc fachowca w tym temacie 😉

Autorzy:

Guerreiro i Pirueta